حافظۀ اصلی یا رم کامپیوتر (Ram) یکی از قطعات مهمی است که باید حتما برای کامپیوترتان تهیه کنید. پس بیایید با دید یک مهندس کامپیوتر با وظیفۀ رم کامپیوتر آشنا شویم :
رم کامپیوتر مانند حافظۀ کوتاه‌مدت انسان است؛ با این تفاوت که انسان اگر به خواب برود حافظه‌اش پاک نمی‌شود، ولی کامپیوتر اگر خاموش شود، حافظۀ کوتاه‌مدتش پاک می‌شود. تمامی اطلاعاتی که در کامپیوتر مشاهده می‌کنید و سیستم با آن‌ها کار می‌کند، درون رم قرار گرفته است. به‌طور کلی هر پردازش و درخواستی که بخواهد به پردازنده ارسال شود، باید از طریق حافظۀ اصلی انتقال داده شود؛ چون تنها رم است که می‌تواند بسیار سریع با پردازنده ارتباط برقرار کند.
پس خرید رم مناسب تأثیر چشمگیری بر سرعت سیستم شما دارد و باید به 7 شاخص زیر در هنگام خرید رم دقت کنید.
1- نسل حافظه
برای خريد رم بايد به تکنولوژی حافظه‌ای که مادربرد و پردازنده پشتیبانی‌اش می‌کند، دقت کنيد. مادربردهای امروزی از نسل رم‌های DDR4 (Double Data Rate 4) پشتیبانی می‌کنند. تکنولوژی DDR در ساخت رم‌ها استفاده شده است و عدد جلوی آن مشخص می‌کند که اين تکنولوژی در کدام نسل خود به‌سر می‌برد. نسل‌های قبلْ DDR1 و DDR2 و DDR3 بودند. تکنولوژی رم تأثیر مستقیمی بر سرعت حافظۀ اصلی می‌گذارد و هر نسل به‌مراتب سریع‌تر از نسل قبلی است.
طراحان با تغییر مکان یک شیار در حافظۀ اصلی، به شناسایی بهتر و اشتباه‌نشدن نسل‌های مختلف کمک کرده‌اند. در شکل زیر نسل‌های مختلف رم کامپیوتر را از لحاظ شکل ظاهری مشاهده می‌کنید.
شکل نسل‌های مختلف رم کامپیوتر
2- مقدار حافظه (ظرفيت رم)
میزان حافظه را می‌توان مهم‌ترین معیار در انتخاب رم کامپیوتر دانست. هرچه ظرفیت رم کامپيوترتان بیشتر باشد، سرعتش افزايش پيدا می‌کند. میزان حافظۀ کامپیوتر را برحسب مگابایت می‌سنجند؛ ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی و بالارفتن میزان رم‌ها، آن‌ها را با ظرفیت گیگابایت می‌سنجند. مرسوم‌ترین مقدار رم‌های امروزی از 2 تا 64 گيگابايت است. هر گیگابایت معادل 1024 مگابایت است.
خارج از گود:
سیستم‌عامل ویندوز 10 در نسخۀ 32بیتی به حداقل 1 گیگابایت رم و در نسخۀ 64بیتی به حداقل 2 گیگابایت رم برای اجرا نیاز دارد. البته این مقدار حداقلی (Minimum Requirements) است و کارایی مناسبی ندارد.
حواستان باشد نسخۀ 32بیتی ویندوز فقط قادر به پشتیبانی از 4 گیگابایت رم است و اگر کامپیوتر شما بیش از این مقدار رم دارد، باید حتماً به‌سراغ نسخۀ 64بیتی بروید تا رم کامپیوترتان بدون استفاده نماند.
3- فرکانس حافظۀ رم (BUS)
فرکانس حافظۀ رم بر اساس مگاهرتز مشخص می‌شود. فرکانس بالاتر به‌معنی سرعت بیشتر است. فرکانس رم را سازندۀ آن مشخص می‌کند؛ ولی با پشتیبانی پردازنده و چیپست مادربرد است که می‌تواند به‌درستی کار کند.
نکته:
اسلات‌های حافظۀ اصلی که قرار است بر روی سیستم قرار بگیرند، باید دارای فرکانس یکسانی باشند تا کارایی سیستم به حداکثر برسد. تصور کنید دو اسب قوی و تندرو کالسکه‌ای را می‌کشند. این دو مسیر مشخصی را با حداکثر سرعتشان در 10 دقیقه طی می‌کنند. اگر شما برای افزایش توان این دو اسب، یک اسب دیگر به این مجموعه اضافه کنید که سرعت کمتری دارد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ کالسکۀ شما دیرتر به مقصد می‌رسد؛ یعنی همان مسیر را در 15 دقیقه طی می‌کند. چون دو اسب دیگر باید سرعت خود را کاهش بدهند تا اسب سوم همراه آن‌ها حرکت کند. همین اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فرکانس رم‌های کامپیوترتان متفاوت باشد. در این حالت، تمام رم‌ها با فرکانس پایین‌تر کار می‌کنند. پس اگر قصد دارید چندين رم بر روی کامپيوتر قرار دهید، بايد حتماً فرکانس یکسانی داشته باشند.
4- پيکربندی چندکاناله
قراردادن دو یا تعداد بیشتری رم در کنار یکدیگر بر روی مادربرد را پیکربندی چندکاناله می‌گویند. تعداد رم‌ها باید زوج باشد. همان‌طور که در قسمت خرید مادربرد توضیح دادیم، مادربردها می‌توانند از قابلیت دوکاناله و جدیداً از قابلیت چهارکاناله پشتیبانی کنند. بهتر است شما هم در موقع خرید رم، از رم‌های دو یا چهارکاناله بهره ببرید.
اگر رم‌های کامپیوترتان در حالت دوکاناله باشند، با همديگر همکاری می‌کنند و باعث افزایش سرعت سیستم می‌شوند. در حالت چهارکاناله نیز هر چهار رم با یکدیگر همکاری می‌کنند.
رم‌های موجود در بازار به‌صورت بسته‌بندی تکی و دوتایی و چهارتایی‌اند. رم‌هایی که در بسته‌بندی‌های دو یا چهارتایی وجود دارند، رم‌هایی هستند که در موقع ساخت، پشت‌سر‌هم تولید شده‌اند و بيشترين سازگاری را با همديگر دارند. پس توصیه می‌کنم اگر قصد استفاده از قابلیت دوکاناله را دارید، حتماً به‌سراغ رم‌هایی با بسته‌بندی دوتایی بروید. البته شما همواره می‌توانيد دو عدد رم تک‌کاناله را کنار هم قرار دهید و به‌صورت دوکاناله استفاده کنید؛ ولی سازگاری آن‌ها کمتر از دو عدد رم موجود در یک بسته‌بندی است.
عکس بسته‌بندی تکی و دوتایی رم کامپیوتر
5- CL يا تايمينگ رم
به‌زبان ساده، CL برابر تعداد کلاک‌پالسی است که طول می‌کشد تا رم پاسخی را به پردازنده بدهد. مثلاً CL5 یعنی 5 کلاک‌پالس طول می‌کشد تا رم درخواست پردازنده را آماده کند. هرچقدر این عدد کوچکتر باشد، بهتر است؛ ولی هرچقدر تکنولوژی ساخت حافظۀ اصلی پیشرفته‌تر شود، عدد CL نیز بالاتر می‌رود و تعداد کلاک‌پالس بيشتری طول می‌کشد تا پاسخ به پردازنده داده شود.
نکته: کلاک‌پالس چیست؟
اگر به‌زبان خیلی ساده و غیرمهندسی بخواهیم بگوییم، کلاک‌پالس در حقیقت همان چیزی است که به آن سرعت پردازنده می‌گوییم. وقتی کلاک‌پالس پردازنده برابر 2.60 باشد، به این معناست که می‌تواند 2میلیارد و 600میلیون عمل را در یک ثانیه انجام دهد.
نکته:
در هر نسل رم، چندین CL مختلف وجود دارد. بهترین انتخاب برای شما کوچک‌ترین عدد CL است. نکتۀ مهم اين است که تفاوت قیمت بین رم‌هایی با CL مختلف در بازار خیلی زیاد نیست. پس به‌سراغ رم‌هایی با CL کمتر بروید؛ البته تا جایی که جیبتان اذیت نشود.
6- سيستم خنک‌کننده
بر روی هر اسلات رم، چيپ‌های کوچکی قرار دارند که حافظۀ رم را تشکيل می‌دهند. خنک نگه‌داشتن این چیپ‌ها می‌تواند باعث افزایش کارایی رم‌ها شود. به‌همین دلیل برخی سازندگان در مدل‌های خاص خود، يک سينی گرما (HeatSink) بر روی دو طرف بدنه قرار می‌دهند. این ورقۀ فلزی سطح تماس با هوا را بيشتر می‌کند و باعث خنک‌شدن سریع‌تر می‌شود.
حتی برخی سازندگان رم برای خنک‌‌کردن رم کامپیوتر از فن‌های مخصوصی بهره می‌برند که در شکل، نمونه‌ای را مشاهده می‌کنید که متعلق به شرکت کرس‌ایر است.
شکل فن رم کامپیوتر
7- اندازه فیزیکی رم
رم‌های کامپیوتر نیز از لحاظ اندازه در دو دسته قرار می‌گیرند:
دسته اول رم‌هایDIMM است که مخفف (Dual in-line memory module) هستند و به رم‌هایی گفته می‌شود که سایز بزرگتری دارند و در کیس کامپیوتر قرار می‌گیرند.
دسته دوم رم‌های SO-DIMM که مخفف (Small Outline Dual in-Line Memory Module) است و به رم‌هایی با اندازه کوچکتر می‌گویند که بیشتر در لپتاپ‌ها و در برخی از کیس‌های با اندازه کوچک یا اصطلاحا Thin Client استفاده می‌شوند.
پس زمانی که می‌خواهیم برای خرید رم به بازار کامپیوتر برویم باید بدانیم که کدام سایز رم را نیاز داریم و همان اندازه را خریداری کنیم.
نکته جالب این است که برخلاف تصور عموم که فکر می‌کنند هرچیزی که کوچکتر است باید ارزان‌تر باشدُ اینجا قضیه برعکس است و رم‌های کوچکتر یا SO-DIMM به مقدار خیلی کمی گرانتر از رم‌های اندازه عادی کامپیوتر است.
اصطلاحات بازاری برای خرید رم کامپیوتر:
برای خرید رم کامپیوتر، بهتر است ابتدا نسل آن و میزان حافظه و سپس فرکانس را ذکر کنید و اگر برند خاصی مدنظر دارید، نام برند را نیز بگویید. برای مثال بگویید: «DDR4 16باس 2400 داری؟»، «DDR3 16کینگ چند؟»
فروشندگان حتی نام برندها را نیز خلاصه می‌کنند تا سریع‌تر منظور خود را بیان کنند. برای مثال، برند کینگستون (Kingstone) را کینگ می‌گویند. البته این قضیه فقط برای برندهای بسیار شناخته‌شده است و شما نمی‌توانید هر اسمی را خلاصه کنید و توقع داشته باشید همه منظورتان را بفهمند. مثلاً در خصوص رم، دو برند کینگ‌مکس و کینگستون در صورت خلاصه‌‌شدن، با یکدیگر اشتباه می‌شوند؛ ولی تمام فروشندگان می‌دانند که منظور از لغت کینگ رم‌های کینگستون است.